ایران‌خودرو در نیمه دوم مرداد ۱۴۰۳، از روش جدید ثبت‌نام خودروهایش رونمایی کرد. این روش ترکیبی از شیوه‌های قرعهکشی و ثبت‌نام سامانه یکپارچه است. مشتریان همچنان باید مبلغی را در حساب بانکی خود بلوکه کنند اما اینکه بتوانند ماشینی بخرند یا نه در قرعهکشی مشخص می‌شود. بازگشت قرعهکشی ایران‌خودرو پس از ۲ سال، نشان می‌دهد روش‌های مدیریت بازار خودرو هنوز نتوانسته‌اند این حوزه از اقتصاد کشور را به ثبات برسانند.
پس از اعمال مجدد تحریم‌های اقتصادی در سال ۱۳۹۸ و ممنوعیت واردات خودرو در همان سال، بازار خودرو ایران به هم ریخت و قیمت‌ها به‌صورت انفجاری رشد کردند. روش مدیران ارشد دولت‌های دوازدهم و سیزدهم برای مدیریت تقاضا در بازار خودرو محدودکردن آن بوده است. بااین‌حال اعمال شرایط سخت‌گیرانه برای خرید خودرو باعث نشد قیمت این کالا کاهش یابد و بازار به مرحله ثبات برسد. موضوعی که باعث کاهش مقطعی قیمت‌ها در بازار می‌شود، رکود شدیدی است که بر این حوزه حاکم شده و مصرف‌کنندگان را از خرید خودرو ناتوان کرده است.
قرعهکشی ایران‌خودرو، ترکیبی از طرح‌های قبلی
همان‌گونه که اندکی قبل اشاره کردیم، طرح جدید ثبت‌نام و قرعهکشی ایران خودرو در واقع ترکیبی از طرح‌های اجراشده پیشین است. ابتدا برای مدیریت تقاضای خودرو، اتومبیل‌های داخلی به روش قرعهکشی عرضه می‌شدند. این روش رانت سنگینی را بین گروه‌هایی خاص از مصرف‌کنندگان توزیع کرد که در نتیجه آن بازار خریدوفروش کد ملی و حواله خودرو داغ شد.
برای گذر از این شرایط، وزارت صمت تصمیم گرفت سامانه یکپارچه خودرو را معرفی کند. خریداران باید مبلغی را در حساب بانکی خود بلوکه می‌کردند تا اجازه ثبت‌نام داشته باشند. دیگر قرعهکشی وجود نداشت اما ممکن بود زمان تحویل خودرو شما به حدود ۲ سال بعد موکول شود. این روش نیز چندان در مدیریت بازار مؤثر نبود. حال ایران‌خودرو تصمیم گرفته ترکیبی از هر دو روش را اجرا کند. ممکن است در آینده سایپا نیز به پیروی از ایران‌خودرو، سایت فروش جدیدش را معرفی کند.
هم‌اکنون برای شرکت در ثبت‌نام و قرعهکشی ایران‌خودرو، لازم است ابتدا مبلغ ۲۳۰ میلیون تومان وجه نقد را در حساب بانکی خود بلوکه کنید. البته در کنار این موضوع، دیگر شرایط ثبت‌نام خودرو نیز برقرار هستند. بااین‌حال ثبت‌نام شما باعث نمی‌شود خودرو به شما تعلق بگیرد. اگر تعداد متقاضیان خودرویی از تعداد عرضه آن بیشتر باشد که در عمل چنین موضوعی رخ می‌دهد، برندگان از طریق قرعهکشی مشخص می‌شوند. درصورتی که نام شما در قرعهکشی انتخاب نشود و از بین ۵ اولویت انتخابی، خودرویی به شما تعلق نگیرد، باید مجددا در دور بعدی عرضه خودرو ثبت‌نام کنید. ایران‌خودرو سعی دارد با استفاده از ترکیب ۲ شرایط گفته‌شده، تعداد خریداران خودرو را محدودتر کند. بااین‌حال پیش‌بینی می‌کنیم این روش نیز در مدیریت بازار خودرو مؤثر نباشد.
محدودیت‌های خرید خودرو همچنان پابرجا خواهند بود
راه‌حل درست برای مدیریت عرضه و تقاضا در بازار خودرو، آزادسازی قیمت‌ها هم‌زمان با کاهش محدودیت‌های واردات و تسهیل روند ثبت‌نام خودرو است. این کار به خودروسازان کمک می‌کند تیراژ تولید خود را افزایش دهند. آزادسازی قیمت‌ها و کاهش فاصله قیمت خودرو در کارخانه و بازار جذابیت این حوزه برای ورود دلالان و کسب سود از طریق خریدوفروش خودرو را کاهش می‌دهد و درنهایت کاهش محدودیت‌های واردات و ورود حداقل ۴۰ هزار دستگاه خودرو در سال، به مدیریت قیمت‌ها در بازار آزاد کمک خواهد کرد.
اگر به حدود ۳ سال پیش، زمان برگزاری قرعهکشی ایران خودرو، بازگردیم، با قیمت ۱۴۰ میلیون تومانی برای پژو پارس محبوب روبه‌رو می‌شویم. اکنون در سال ۱۴۰۳، قیمت جایگزین این خودرو، سورن پلاس XU7P، حدود ۴۷۰ میلیون تومان است. به‌عبارتی، قیمت خودروهای داخلی طی ۳ سال، ۳.۳ برابر شده است؛ بنابراین بهتر نیست از ابتدا قیمت‌ها آزاد شوند و مشتریان درگیر رویه سخت ثبت‌نام نباشند؟ بعید است چنین اتفاقی در آینده نزدیک رخ دهد؛ چراکه وزیر پیشنهادی دولت چهاردهم برای وزارت صمت به قیمت‌گذاری دستوری و آزادسازی مرحله به مرحله قیمت‌ها اعتقاد دارد و حداقل در کوتاه‌مدت، شرایط فروش خودروهای داخلی در کشورمان تغییری نخواهد کرد.