هوش مصنوعی مایکروسافت؛ امید آینده ساتیا نادلا

ساتیا نادلا عمیقاً به توانایی‌های هوش مصنوعی باور دارد و آن را حقیقتاً فناوری انقلابی می‌داند که می‌تواند دنیای فناوری را متحول کند. به اعتقاد او حتی اگر در‌حال‌حاضر مشخص نباشد که سرمایه‌گذاری در حوزه AI در آینده نتیجه‌بخش است یا خیر، این فناوری می‌تواند دستاوردهای زیادی داشته باشد. در ادامه خواهیم گفت مدیرعامل مایکروسافت چگونه به چنین باوری رسیده است؟

اوایل سال جاری، ساتیا نادلا، مدیرعامل مایکروسافت، قراردادی امضا کرد که همه را در مایکروسافت، به‌جز حلقه داخلی خودش، شگفت‌زده کرد.

نادلا به استارتاپی به نام اینفلکشن ای‌آی (Inflection AI) در سیلیکون ولی چشم امید داشت؛ مدیرعامل این شرکت، مصطفی سلیمان، یکی از بنیان‌گذاران شرکت پیشگام هوش مصنوعی دیپ مایند بود. او بیش از ۱.۵ میلیارد دلار بودجه جذب کرده و بهترین محققان را در شرکت جدیدش استخدام کرده بود اما به‌عنوان رئیس، شهرت چندان خوبی نداشت. همچنین به نظر می‌رسید اینفلکشن هیچ درآمدی ندارد.

مایکروسافت بیش از ۶۵۰ میلیون دلار برای گرفتن مجوز فناوری اینفلکشن پرداخت و بیشتر کارکنان آن را استخدام کرد و سلیمان را مسئول بخشی از کسب‌وکار مایکروسافت کرد که بیش از ۱۲ میلیارد دلار ارزش دارد. با اندکی ملاحظه می‌توان چنین کاری را اقدامی ریسک‌پذیر تلقی کرد.

شرط‌بندی‌های پرخطر روی هوش مصنوعی عادت نادلا شده است. او طی پنج سال گذشته متعهد به سرمایه‌گذاری ۱۳ میلیارد دلاری در شرکت AI جوان تهاجمی دیگری به نام OpenAI شده است که قبل از آغاز سرمایه‌گذاری مایکروسافت در آن درآمد زیادی به دست نیاورده بود. نادلا به همه معاونانش گفت راه‌هایی برای ادغام فناوری هوش مصنوعی OpenAI در بسیاری از محصولات مایکروسافت پیدا کنند، حتی اگر این فناوری همیشه درست کار نمی‌کرد.

نادلا حقیقتاً به تمام توانایی‌های AI باور دارد؛ باوجود اینکه ممکن است سال‌ها طول بکشد تا بفهمد این کارها واقعاً نتیجه می‌دهد یا خیر، او شکوفایی هوش مصنوعی را فرصتی تمام‌عیار برای شرکتش و سایر شرکت‌های فناوری می‌بیند. هدف او این است که مطمئن شود مایکروسافت که در رونق بخشیدن به شرکت دات‌کام کُند بود و درمورد گوشی‌های هوشمند اشتباه کرد، بر این فناوری جدید تسلط پیدا کند.

تاکنون سرمایه‌گذاران مایکروسافت این قمار را دوست داشته‌اند. ده‌ها میلیارد دلاری که نادلا در دو سال گذشته صرف هوش مصنوعی کرده است، ارزش مایکروسافت را ۷۰ درصد افزایش داده و به بیش از ۳.۳ تریلیون دلار رسانده است و مایکروسافت را به یکی از سه شرکت درحال رقابت برای کسب عنوان ارزشمندترین شرکت‌های بورسی جهان تبدیل کرده است (شرکت سازنده تراشه انویدیا، ستاره دیگر هوش مصنوعی و اپل، دو شرکت دیگر حاضر در این رقابت هستند).

این تصور که آقای نادلا ریسک‌پذیر و حامی سرسخت هوش مصنوعی است و چشم‌اندازی وسیع برای این فناوری دارد، تقریباً با پیشینه او به‌عنوان رئیسی رده‌پایین در صنعتی پر از قدرت، مقاومت و اطمینان، هم‌خوانی دارد. آقای نادلا مهندسی ۵۶ ساله است که حدود یک دهه پیش در مسیر سلسله‌مراتب مایکروسافت به سِمت مدیرعاملی رسید. او با بازگرداندن درخشش مایکروسافت پس از رکود چندساله با مدیریت جانشین مشهورتر خودش، (Steven Ballmer)، جایگاه خوبی به دست آورد.

پنی پرِتزکر (Penny Pritzker)، وزیر سابق بازرگانی آمریکا و عضو کنونی هیئت‌مدیره شرکت مایکروسافت، اذعان کرده نادلا به‌دنبال نوآوری‌های بزرگ بود؛ به همین دلیل وارد حوزه‌های مختلفی شد. او باوجود مخالفت‌های گسترده سازمان‌های ضدانحصار، ۶۹ میلیارد دلار برای خرید اکتیویژن بلیزارد، ناشر بازی‌های ویدیویی، پرداخت کرد و وارد دنیای متاورس (محیط مجازی) نیز شد که البته در این زمینه چندان موفق نبود.

هوش مصنوعی (AI) برای او تغییری بسیار مهم به حساب می‌آمد. اوایل دسامبر، نادلا ساعت‌ها با مصطفی سلیمان، مدیرعامل شرکت اینفلکشن، در دفتر مرکزی مایکروسافت در ردموند واشنگتن دیدار کرد. همچنین به کمک رید هافمن (Reid Hoffman)، یکی از اعضای هیئت‌مدیره مایکروسافت و سرمایه‌گذار خطرپذیر که اینفلکشن را تأسیس کرده بود، سلیمان را دقیق ارزیابی کرد. ماه فوریه، او به‌طور مخفیانه با سلیمان در محوطه وسیع مایکروسافت شام خورد.

کمتر از یک ماه بعد، نادلا معامله را نهایی کرد. او به سیلیکون ولی، جایی که اینفلکشن آنجا مستقر بود، پرواز کرد. سلیمان قبلاً به کارمندانش گفته بود که مایکروسافت آن‌ها را جذب می‌کند.

تولد برت (BERT)

نادلا اواخر ۲۰۱۸ وقتی گوگل برت را معرفی کرد، شگفت‌زده شد. برت نسخه اولیه‌ای از فناوری هوش مصنوعی بود که قرار بود چت‌بات‌هایی، مثل ChatGPT، را تقویت کند.

چندین محقق برت اخیراً در مایکروسافت کار کرده بودند و آقای نادلا این واقعیت تلخ را پذیرفت که شبکه کامپیوتری مایکروسافت برای ساخت هوش مصنوعی به‌اندازه کافی پیشرفته نیست

فقط کپی‌کردن برت شش ماه طول کشید. کوین اسکات (Kevin Scott)، مدیر فناوری مایکروسافت، سال ۲۰۱۹ در ایمیلی به نادلا و بیل گیتس، بنیان‌گذار مایکروسافت، دلیل این موضوع را آماده نبودن زیرساخت برای این کار اعلام کرد.

داستان مایکروسافت و OpenAI

نادلا برای پیچیده‌ترکردن سیستم ابری مایکروسافت، سرمایه‌گذاری در OpenAI را در نظر گرفت که استارتاپی تازه‌نفس و مشتاق بود و داشت رویکردهای جدید برای هوش مصنوعی را بررسی می‌کرد. ساخت آنچه OpenAI نیاز داشت، مایکروسافت را مجبور می‌کرد عملکرد خودش را ارتقا دهد.

اما OpenAI ریسک بود؛ این شرکت به‌عنوان سازمانی غیرانتفاعی آغاز به کار کرد و هنوز هیئت‌مدیره‌ای غیرانتفاعی که پاسخگوی سرمایه‌گذاران نبود، کنترل می‌شد. همچنین این شرکت به‌تازگی روابطش را با ایلان ماسک که حامی اصلی OpenAI بود، قطع کرده بود اما نادلا معتقد بود سم آلتمن (Sam Altman)، مدیرعامل OpenAI، و تیمش کاری اساساً متفاوت و بهتر از مایکروسافت انجام می‌دهند. سم آلتمن روحیه زیاده‌خواهی دارد و هرگز به کم قانع نیست؛ نادلا به چنین روحیه‌ای علاقه‌مند است.

سرمایه‌گذاری در OpenAI تا مارس ۲۰۱۹، انجام می‌شد. آقای نادلا با ارائه اسلایدی ساده اذعان کرد که مایکروسافت ابرکامپیوتر هوش مصنوعی خواهد ساخت. البته به گفته وی این کار هزینه‌بر خواهد بود و ممکن است میلیاردها دلار هزینه داشته باشد، البته حتی خود کارمندان مایکروسافت هنوز هیچ ایده‌ای درمورد این ابرکامپیوتر ندارند

چند ماه بعد، مایکروسافت سرمایه‌گذاری یک‌میلیارد دلاری خود در OpenAI را اعلام کرد؛ این شرکت حق دسترسی به محصولات OpenAI و مشتری ابری نوآورانه‌ای را که آقای نادلا می‌خواست، به دست آورد اما در هیئت‌مدیره استارتاپ جایگاهی نداشت. چنین چیدمانی بسیار عجیب بود و تعداد کمی از کارشناسان حوزه هوش مصنوعی به موفقیت OpenAI خوش‌بین بودند و ازنظر آن‌ها شانس بسیار کمی برای موفقیت این شرکت وجود داشت.

سال ۲۰۲۱، OpenAI شروع به فروپاشی کرد. گروهی از محققانی که فناوری پایه ChatGPT را توسعه داده بودند، نگران بودند OpenAI جاه‌طلبی‌های تجاری را بر ایمنی فناوری ترجیح دهد؛ به همین دلیل آنجا را ترک کردند. با رفتن آن‌ها، OpenAI یک سال عقب ماند. این اتفاق باعث شد تعداد کمی از کارمندان مایکروسافت به توجه ویژه آقای نادلا به OpenAI خوش‌بین باقی بمانند؛ تا جایی که ژودونگ هوآنگ، (Xuedong Huang) فنّاور کهنه‌کار هوش مصنوعی مایکروسافت که اکنون مدیر فناوری شرکت کنفرانس ویدئویی زوم است، به‌صراحت اذعان کرده کارمندان مایکروسافت اصلاً OpenAI را جدی نگرفته‌اند و آن را بیشتر شوخی می‌دانند!

درحالی‌که OpenAI درحال دست‌وپنجه نرم‌کردن با مشکلات بود، نادلا به‌سمت متاورس که به نظر می‌رسید فناوری جنجالی و پرطرفدار بعدی باشد، حرکت کرد؛ اما پروژه متاورس مایکروسافت هم شکست خورد و به‌دلیل بالابودن هزینه استفاده‌اش، از آن استقبال نشد؛ پس از شکست پروژه متاورس، نادلا ۲ میلیارد دلار دیگر در OpenAI سرمایه‌گذاری کند و برای یافتن فردی برای ترکیب هوش مصنوعی در خط تولید محصول مایکروسافت از هیچ تلاشی دریغ نکرد. 

نتیجه این تلاش‌ها گیت هاب کوپایلت (GitHub Copilot) بود که از فناوری OpenAI برای خودکارسازی نوشتن کد برای توسعه‌دهندگان استفاده می‌کرد. این محصول موفقیت ارزنده‌ای محسوب می‌شد؛ زیرا باعث جذب بیش از یک‌میلیون توسعه‌دهنده طی یک سال شد و تعهد نادلا به هوش مصنوعی را نیز تقویت کرد. نادلا معتقد بود گیت هاب کوپایلت می‌تواند همه‌چیز را متحول کند.

توجه نادلا به GPT-4

آگوست ۲۰۲۲، نادلا نگاهی به GPT-4، سیستم پیشرفته OpenAI که به نظر می‌رسید مانند انسان می‌نویسد، انداخت و هیجانش به باوری خطرپذیر تبدیل شد؛ او می‌خواست این فناوری هوش مصنوعی جدید را با تمام حوزه‌های فعالیت مایکروسافت، ازجمله موتور جستجوی خودش، بینگ، ترکیب کند. 

کارمندان مایکروسافت تردید شان درمورد چنین تصمیمی را ابراز کردند؛ زیرا این شرکت چندین بار در حوزه طراحی محصولات برای مصرف‌کننده نهایی شکست خورده بود؛ از موزیک پلیر زون (Zone) گرفته تا ویندوز فون. مدل‌های جدید هوش مصنوعی اغلب اشتباه می‌کردند یا چیزهایی را از خودشان درمی‌آوردند. این ترکیب عجیبی به نظر می‌رسید.

اما آقای نادلا با دیدگاه متفاوتی به آن نگاه کرد: ممکن است مایکروسافت سهمی در بازار جستجو به دست نیاورد (که نیاورد) اما حداقل گوگل را مجبور می‌کند برای دفاع از خودش هزینه‌های زیادی بپردازد. او همچنین اعلام کرد به لطف هوش مصنوعی، هر دعوای قدیمی و هر شرط‌‌بندی قدیمی دوباره روی میز است.

نوامبر ۲۰۲۲، OpenAI چت‌بات ChatGPT خود را معرفی کرد. هیاهوی ناشی از معرفی آن باعث شد آقای نادلا زیردست‌هایش را به فکر توسعه کارشان سوق دهد. اسکات گاتری (Scott Guthrie)، مدیر ارشد، گفت اواخر ۲۰۲۲، تیمش هر هفته مجبور بود تخمین خود را از تعداد تراشه‌های گران‌قیمت و قدرتمند انویدیا که مایکروسافت به آن‌ها نیاز دارد، افزایش دهد. او خاطرنشان کرد در دسامبر از کارمندانش می‌خواسته با برنامه‌ای۱۰ برابر بزرگ‌تر برگردند.» اما همه کارکنانش معتقد بودند، حتی اجرای برنامه کنونی هم فراتر از توان و تصور آنهاست!

بحران جدید در OpenAI

مایکروسافت از دخالت در مدیریت OpenAI به‌دلیل ترس از اینکه قانون‌گذاران حوزه ضدانحصار فکر کنند این شرکت کنترل استارتاپ را در دست دارد، خودداری کرده بود اما نادلا پس از برکناری آلتمن، با هیئت‌مدیره و مدیران اجرایی OpenAI تماس گرفت تا بفهمد چه اشتباهی رخ داده است و چگونه می‌توان آن را اصلاح کرد. درنهایت، او به آقای آلتمن و تمام کارمندان OpenAI شغلی در مایکروسافت پیشنهاد داد. به‌عبارت‌دیگر، او آماده بود OpenAI را تخریب کند؛ البته اگر آلتمن بازگردانده نمی‌شد و هیئت‌مدیره OpenAI بلافاصله آلتمن را بازگرداند.

نادلا در مصاحبه‌ای گفت می‌ترسید برکناری آلتمن منجر به جذب کارکنان OpenAI به سمت رقبا شود. او گفت: «اگر بهترین راه آن‌ها برای ادامه‌دادن به راهشان فعالیت در بخشی از مایکروسافت است؛ پس باید این اتفاق بیفتد.»

این آشفتگی یادآوری کرد که شرط‌‌بندی نادلا روی OpenAI مایکروسافت را به‌طرز ناراحت‌کننده‌ای به این استارتاپ وابسته کرده است.

(حدود یک ماه بعد، نیویورک‌تایمز از OpenAI و مایکروسافت به‌دلیل استفاده از داستان‌های خبری کپی‌رایت‌دار خود برای آموزش سیستم‌های هوش مصنوعی‌شان شکایت کرد؛ البته مایکروسافت و OpenAI می‌گویند استفاده آن‌ها از محتوا براساس اصل استفاده منصفانه مجاز است.)

اس. سوماسگار (S. Somasegar)، مدیر اجرایی سابق مایکروسافت که اکنون در گروه سرمایه‌گذاری مادرونا است و مرتب با نادلا صحبت می‌کند، باور دارد تلاش برای دردست‌گرفتن قدرت در OpenAI باعث شد نادلا بیشتر روی کار هوش مصنوعی خود مایکروسافت تمرکز کند؛ به نظر او کارمندان مایکروسافت باید راه‌هایی برای وابستگی کمتر به OpenAI پیدا می‌کردند.

اینفلکشن ای.آی؛ سکوی پرتاب فناوری هوش مصنوعی مایکروسافت؟

نزدیکی به شرکت اینفلکشن ای.آی سلیمان می‌تواند به حل مشکل کمک کند. شرکت سلیمان قبلاً کاملاً تحت‌نظر نادلا بود؛ زیرا مایکروسافت یکی از سرمایه‌گذاران اولیه آن به شمار می‌آمد اما نگرانی‌هایی درمورد مدیریت سلیمان وجود داشت. پس از اینکه گوگل دیپ‌مایند را سال ۲۰۱۴ خرید، کارمندان دیپ‌مایند گله‌ کردند که گوگل قلدرمآبانه رفتار می‌کند. سلیمان عذرخواهی کردِ اما دیگر در شرکت باقی نماند.

نادلا در شامی مخفیانه در مقر مایکروسافت، سلیمان و هم‌بنیان‌گذار او، کارن سیمونیان (Karén Simonyan)، را درمورد نحوه عملکرد اینفلکشن سؤال‌پیچ کرد. او در پایان شام تصمیمش را گرفت. به نظر او سلیمان از شکست‌هایش درس گرفته و خودش را در اینفلکشن ثابت کرده است. او گفت: «من همیشه مردم را براساس آخرین اثر واقعی کارشان ارزیابی می‌کنم»

اینفلکشن ۳ هفته بعد به مایکروسافت واگذار شد؛ این واگذاری از نظر فنی معامله‌ای نبود که احتمال داشته باشد در بررسی‌های ضدانحصاری به مشکل بخورد اما استخدام سلیمان و سایر کارکنان شرکت او را برای مایکروسافت امکان‌پذیر می‌کرد. 

سلیمان مسئول ایجاد «عاملان» هوش مصنوعی شد که مانند دستیارهای شخصی آنلاین عمل می‌کنند، مردم را در کارهای روزمره هدایت می‌کنند و حتی فکرکردن درمورد برخی مسائل ها را هم برای آن‌ها برعهده می‌گیرد.

نادلا چنین اتفاقی را به‌عنوان تغییری چشمگیر در نحوه تعامل مردم با رایانه‌ها و جهشی فراتر از آنچه رقبا انجام می‌دادند، در نظر گرفت. او منابع عظیمی را برای تحقق هدفش به سلیمان داد، ازجمله اداره بسیاری از بزرگ‌ترین کسب‌وکارهای مصرف‌کننده مایکروسافت مانند بینگ. قرار بود بیش از ۱۰ هزار نفر تحت نظر او کار کنند.

سلیمان هیچ تجربه‌ای در اداره چنین سازمان بزرگی نداشت اما نادلا گفت افراد زیادی دارد که می‌توانند به او کمک کنند. به نظر نادلا، سلیمان آینده‌نگر بود.

.