دنده بخشی حیاتی در سیستم انتقال قدرت خودرو است که وظیفه انتقال و تنظیم گشتاور تولیدی موتور به چرخ‌ها را برعهده دارد. در این مطلب مشکلات سیستم انتقال قدرت خودرو ازجمله خلاص شدن خودبه‌خود و دلایل خلاص نشدن دنده در انواع خودروها را بررسی خواهیم کرد. بنابراین اگر می‌خواهید علت خلاص نشدن دنده ماشین خود را بدانید، در ادامه مطلب با ما همراه باشید. همچنین مطالبی همچون علت کم آوردن ماشین در دنده دو، علت دنده عوض نکردن ماشین اتومات و علت حرکت نکردن ماشین اتومات در دنده عقب در مطلب پیش‌رو لحاظ شده‌اند.
خلاص شدن خودبه‌خود دنده خودرو
گاهی اوقات ممکن است خودرو پس از درگیر کردن دنده، حین حرکت خودبه‌خود از دنده خارج شده و خلاص شود. این مشکل می‌تواند ناشی از ساییدگی خارهای غلاف کشویی، ساییدگی بیش‌ازحد دنده یا سفت بودن بیش‌ازحد اهرم‌های دسته دنده باشد.
اگر خودروی شما به‌تازگی از تعمیرگاه خارج شده و با این مشکل مواجه شدید، احتمالاً تعمیرکار پیشرانه و گیربکس را به درستی هم‌راستا نکرده است. برای رفع این مشکل، معمولاً لازم است گیربکس مجدداً باز شده و هم‌راستا بودن پوسته فلایویل و میل لنگ بررسی شود؛ عدم هم‌راستایی این دو نشان‌دهنده هم‌راستا نبودن پیشرانه و گیربکس است.
علائم و نشانه‌های وجود مشکل در گیربکس
در ادامه به بررسی علائمی خواهیم پرداخت که می‌توانند نشانه‌ای از وجود مشکل در گیربکس باشد:
- روشن شدن چراغ چک موتور: یکی از دلایل روشن شدن این چراغ مشکل در عملکرد گیربکس است، اگرچه به دلایل دیگری نیز روشن می‌شود.
- سفتی پدال کلاچ یا دشواری در تعویض دنده: در حالت عادی، کلاچ باید نرم باشد و تمامی دنده‌ها به راحتی و بدون صدا تعویض شوند. اگر کلاچ سفت است یا دنده‌ها به سختی جا می‌روند، کلاچ را چندین بار فشار دهید و سفتی و ارتفاع رهاسازی آن را بررسی کنید.
- بد جا رفتن دنده: این مشکل می‌تواند ناشی از کمبود یا نامرغوب بودن روغن گیربکس (واسکازین)، تنظیم نبودن کلاچ یا خشکی، تابیدگی یا زنگ‌زدگی میله‌بندی اهرم دسته دنده باشد.
- لرزش غیرعادی گیربکس: این لرزش ممکن است به‌دلیل خرابی دسته‌های گیربکس یا نصب نادرست آن‌ها باشد. در این صورت، اتصالات گیربکس به شاسی و موتور خودرو باید بررسی شوند. آسیب دیدن بلبرینگ‌ها یا چرخ‌دنده‌های داخل گیربکس نیز می‌تواند باعث لرزش شود.
- عدم شتاب‌گیری با وجود بالا رفتن دور موتور: این حالت یا مکث خودرو هنگام تعویض دنده، اغلب نشان‌دهنده نیاز به تعویض صفحه کلاچ است. همچنین، سخت جا رفتن دنده‌ها در دور موتور بالا می‌تواند به مشکل صفحه کلاچ مرتبط باشد.
- صداهای غیرعادی: هرگونه صدای متفاوت از صدای معمول تعویض دنده باید جدی گرفته شود. این صداها می‌توانند نشانه‌ای از سایش و خوردگی قطعات باشند.
- نشتی واسکازین: نشتی واسکازین یکی از نشانه‌های وجود مشکل در سیستم انتقال قدرت است و درصورت تداوم می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری به سیستم وارد کند.
- تعویض خودبه‌خودی دنده در گیربکس دستی: دنده خودرو تا زمانی که توسط راننده تغییر داده نشود، باید ثابت بماند. اگر سیستم انتقال قدرت در گیربکس دستی بدون دخالت راننده دنده را عوض کند، نشان‌دهنده یک ایراد جدی است.
چند نکته در رابطه با صداهایی که هنگام تعویض دنده به گوش می‌رسند:
- اگر با وجود گرفتن کامل کلاچ، صدای سایش شنیدید، ممکن است کلاچ فرسوده شده یا نیاز به رگلاژ داشته باشد.
- گاهی صدای تیز شدن دنده‌ها ناشی از کارکرد بالای آن‌ها است و نیاز به تعویض دارند.
- صداهای شنیده شده هنگام تعویض دنده همیشه از گیربکس نیستند و می‌توانند از بخش‌های دیگری مانند دیفرانسیل باشند.
مشکلات مربوط به روغن گیربکس:
صداهای غیرعادی می‌توانند ناشی از کیفیت پایین یا کمبود روغن گیربکس باشند. تعویض به موقع و استفاده از روغن باکیفیت برای سلامت گیربکس ضروری است.
روغن گیربکس سالم معمولاً سرخ‌رنگ است. اگر قهوه‌ای یا سیاه شده باشد، یعنی کهنه یا آلوده شده است.
روغن تیره همراه با بوی سوختگی نشان‌دهنده داغ شدن و سوختن صفحه کلاچ است.
رنگ صورتی یا قهوه‌ای کدر روغن گیربکس، می‌تواند نشانه‌ای از نشتی رادیاتور روغن گیربکس در داخل رادیاتور اصلی پیشرانه باشد.
دلایل اصلی بد جا رفتن دنده
اکثر مشکلات مربوط به جا نرفتن دنده خودرو، ازجمله در خودروهایی مانند پراید یا پژو ۴۰۵، از عوامل زیر نشأت می‌گیرد:
۱. کاهش سطح واسکازین گیربکس
کمبود یا نشتی واسکازین، اصلی‌ترین عامل خوب جا نرفتن دنده است. این مایع سیال نقش اصلی را در روان‌کاری قطعات متحرک خودرو دارد.
برای بررسی، نوار گیربکس را بیرون کشیده و تمیز کنید. به سطح، بو و رنگ مایع توجه کنید.
درصورت کمبود، واسکازین اضافه کنید. اگر بوی سوختگی یا رنگ قهوه‌ای مشاهده کردید، آن را تعویض کنید.
گاهی اوقات، کیفیت پایین روغن مصرفی نیز می‌تواند منجر به این مشکل شود. در این حالت، حتماً واسکازین فعلی را با روغنی باکیفیت و معتبر جایگزین کنید.
۲. خرابی سنسور الکترونیکی
در خودروهای مدرن، بسیاری از تعویض دنده‌ها توسط سیستم‌های کامپیوتری پیشرفته کنترل می‌شوند. اگر پس از فشردن پدال گاز، دنده جا نمی‌رود، ممکن است سنسور الکترونیکی خراب شده باشد.
مکانیک‌ها با استفاده از تجهیزات تشخیصی کامپیوتری می‌توانند هرگونه خرابی سنسور الکترونیکی را شناسایی و رفع کنند.
۳. اختلال در عملکرد و تنظیم چرخ‌دنده‌ها
سیستم گیربکس‌های اتوماتیک به‌گونه‌ای طراحی شده است که چرخ‌دنده‌ها باید به‌صورت روان و در ترکیب‌های صحیح کنار هم قرار گیرند.
شنیدن صداهای عجیب هنگام جابه‌جایی چرخ‌دنده‌ها نشان‌دهنده عدم قرارگیری صحیح آن‌ها روی هم است.
علت گیر کردن یا خلاص نشدن دنده دستی
- سطح پایین یا کثیفی روغن گیربکس (واسکازین): روغن گیربکس برای روان‌کاری قطعات داخلی گیربکس ضروری است. کمبود یا آلودگی آن باعث می‌شود قطعات به‌خوبی عمل نکنند و دنده به درستی جا نرود یا خلاص نشود. بررسی منظم سطح و کیفیت روغن توصیه می‌شود.
- تمام شدن دیسک و صفحه کلاچ: فرسودگی یا تمام شدن دیسک و صفحه کلاچ یکی از شایع‌ترین دلایل جا نرفتن و گیر کردن دنده در خودروهای دستی است. این قطعه مصرفی بوده و نیاز به تعویض دوره‌ای دارد.
- اختلالات سیستم کلاچ: اگر دوشاخ کلاچ خشک یا سفت شود، در سیستم انتقال قدرت اختلال ایجاد کرده و مانع خلاص شدن یا گیر کردن دنده می‌شود.
- خرابی چرخ‌دنده‌های گیربکس: آسیب دیدن توپی‌ها و چرخ‌دنده‌های داخلی گیربکس‌های دستی می‌تواند منجر به خلاص نشدن یا گیر کردن دنده شود.
پیشنهاد مطالعه: چگونه روغن گیربکس خودروی خود را عوض کنیم؟
علت کم اوردن ماشین در دنده دو
اگر هنگام حرکت با دنده دو، احساس می‌کنید که خودرو به خوبی گاز نمی‌خورد و در اصطلاح عامیانه «کم می‌آورد»، بایستی به‌دنبال علت این مشکل در اکثر بخش‌های خودرو باشید. به‌طور معمول تمام شدن صفحه کلاچ، باعث می‌شود تا خودرو در دنده ۲ کم بیاورد. بااین‌حال مواردی همچون کثیف بودن انژکتورها و گرفتگی فیلتر بنزین، نامناسب بودن شمع‌ها و وایرها و ایراد در سنسور اکسیژن یا سنسور مپ نیز ممکن است باعث بروز این مشکل شوند.
علت خلاص نشدن دنده اتومات
- خرابی کابل‌های انتقال قدرت: در هر دو نوع گیربکس دستی و اتوماتیک، قطع شدن یا فرسودگی کابل انتقال قدرت بین جعبه‌دنده و گیربکس می‌تواند باعث خلاص نشدن دنده شود.
- از کار افتادن کامپیوتر خودرو: کامپیوتر خودرو یا همان ECU وظیفه مدیریت سرعت و دنده خودرو را برعهده دارد. از کار افتادن این سیستم می‌تواند باعث اختلال در تعویض و خلاص نشدن دنده شود.
- کثیفی روغن گیربکس: گیربکس‌های اتوماتیک به‌شدت به روغن گیربکس برای عملکرد صحیح نیاز دارند، چون مبدل گشتاور براساس دینامیک سیال کار می‌کند. با گذشت زمان، آلودگی‌ها می‌توانند خواص روغن را تحت تأثیر قرار داده و باعث خلاص نشدن دنده و خرابی گیربکس شوند.
دلیل دنده عوض نکردن ماشین اتومات
- خرابی یا گیر کردن شیر برقی گیربکس: شیر برقی نقش مهمی در تعویض دنده در گیربکس‌های اتوماتیک دارد و به ECU متصل است تا دنده مناسب را تعیین کند. خرابی آن می‌تواند باعث گیر کردن دنده شود.
- کم بودن یا کثیفی روغن گیربکس: همانند گیربکس‌های دستی، در گیربکس‌های اتوماتیک نیز روغن گیربکس وظیفه انتقال نیرو را برعهده دارد. کمبود یا آلودگی روغن باعث اختلال در عملکرد و گیر کردن دنده می‌شود.
- مشکل سیستم برقی یا تمام شدن باتری: وقتی باتری خودرو تمام می‌شود، ممکن است دنده قفل شده و لیور دنده حرکت نکند.
علت خارج نشدن دنده اتومات از حالت پارک
- ناتوانی ترمز در ارسال سیگنال به گیربکس: برای خارج کردن دنده اتومات از حالت پارک، باید پدال ترمز را فشار دهید. اگر در ارسال سیگنال از ترمز به گیربکس مشکلی وجود داشته باشد، دنده در حالت پارک قفل می‌شود.
- مشکل در شیر برقی اینترلاک تعویض دنده: شیر برقی اینترلاک از خارج شدن دنده از حالت پارک جلوگیری می‌کند، مگر اینکه پدال ترمز فشار داده شود. خرابی این شیر برقی می‌تواند باعث قفل شدن دنده در حالت پارک شود.
- خرابی گیربکس: اگر گیربکس خودرو دچار خرابی شده باشد، می‌تواند مانع از خارج شدن دنده از حالت پارک شود. بررسی دقیق‌تر این موضوع نیاز به مراجعه به متخصص گیربکس اتوماتیک دارد.
دلیل حرکت نکردن ماشین اتومات در دنده عقب
اگر اتومبیل شما به گیربکس اتوماتیک مجهز است اما هنگام انتخاب وضعیت R (دنده عقب) به عقب حرکت نمی‌کند، احتمالاً مشکلاتی جدی در بخش گیربکس اتوماتیک خودرو شما رخ داده‌اند. به‌طور معمول بروز مشکلات مکانیکی در گیربکس‌های اتوماتیک، باعث می‌شود تا خودرو قابلیت حرکت خود را از دست بدهد. البته ممکن است این مشکل عوامل دیگری نیز داشته باشد. پایین بودن سطح روغن گیربکس و وجود مشکلات الکترونیکی، از دیگر عوامل بروز این واقعه هستند.
جمع‌بندی علت خلاص نشدن دنده ماشین
امیدواریم که با مطالعه متن بالا، دیدگاه روشنی درباره علت خلاص نشدن دنده ماشین پیدا کرده باشید. به‌طور معمول این مشکل زمانی رخ می‌دهد که چرخ‌دنده‌ها و مجموعه دیسک و صفحه نمی‌توانند به خوبی وظیفه خود را انجام دهند. پیشنهاد می‌کنیم تا همراه با انجام سرویس‌های دوره‌ای خودرو، روغن گیربکس را نیز تعویض کنید. همچنین اگر مالک یک خودرو اتوماتیک هستید که گیربکس آن از نوع دوکلاچه خشک است، بایستی این گیربکس توسط تعمیرکاران ماهر مورد بررسی قرار بگیرد. خودروهایی همچون نسل اول چری تیگو ۷ و برخی نمونه‌های فیدلیتی پرایم به این نوع گیربکس مجهز هستند.
سؤالات متداول
کاهش بیش‌ازحد سطح روغن گیربکس یا کثیف بودن آن، مهم‌ترین دلیلی است که باعث می‌شود تا گیربکس شما به وضعیت خلاص تغییر حالت ندهد.
خیر. لازم است تا رفتار رانندگی خود را پس از خرید یک خودرو مجهز به گیربکس CVT تغییر دهید. به این منظور باید پس از تغییر وضعیت دنده به جلو یا عقب، تنها پای خود را از روی پدال ترمز بردارید تا خودرو به حرکت درآید. فشار دادن ناگهانی پدال گاز هنگام شروع حرکت در گیربکس‌های CVT، تنها باعث ایجاد خسارت در گیربکس می‌شود.
به‌طور معمول دو نوع گیربکس دوکلاچه وجود دارد. نوع اول دوکلاچه خشک است. در این نوع گیربکس از هیچ‌گونه روغنی استفاده نشده است و عملیات خنک‌کاری با استفاده از هوا صورت می‌گیرد. در نوع دوم که به دوکلاچه تر یا مرطوب شهرت دارند، از روغن گیربکس برای روان‌کاری و خنک‌کاری استفاده می‌شود.