سایت آمریکایی کریدل گزارش داده ایران پس از ۳۵ سال دوباره به مسیر‌های تجاری جنوب قفقاز و روسیه متصل می‌شود.
کد خبر : ۱۷۹۲۹۸
به گزارش ایبنا؛ کریدل، نشریه آنلاین ثبت‌شده در آمریکا، یادداشتی با عنوان «ایران پس از ۳۵ سال به قفقاز بازمی‌گردد: خط رشت–آستارا روسیه را از طریق دریای خزر به تهران متصل می‌کند» منتشر کرده است. این یادداشت به بررسی پروژه راه‌آهن رشت–آستارا و نقش آن در احیای ارتباط ریلی ایران با جنوب قفقاز و تقویت ممر بین‌المللی شمال–جنوب می‌پردازد.
کریدل آورده که بعد از حدود سه دهه قطع ارتباطات ریلی ایران با جنوب قفقاز، ایران در آستانه امضای قرارداد نهایی با روسیه برای تکمیل خط آهن رشت–آستارا است.
این پروژه که به عنوان حلقه مفقوده «کریدور شمال جنوب بین‌المللی» شناخته می‌شود، هدف دارد مسیر تجاری میان روسیه و اقیانوس هند را از طریق ایران برقرار کند و امکان حمل‌ونقل مستقیم کالا‌ها از شمال روسیه تا بندر عباس در جنوب ایران را فراهم سازد.
کریدل نوشت که وزیر راه و شهرسازی ایران، فرزانه صادق، در ۲۶ مهرماه اعلام کرده است که قرارداد نهایی با روسیه برای ساخت این خط در ماه آینده امضا خواهد شد. به گزارش این سایت، طول خط رشت–آستارا حدود ۱۶۴ کیلومتر است و از استان گیلان در امتداد ساحل جنوب غربی دریای خزر می‌گذرد و به عنوان آخرین بخش گمشده مسیر ریلی در منطقه شناخته می‌شود.
کریدل افزود که این پروژه می‌تواند تحولی اساسی در تجارت اورآسیایی ایجاد کرده و همچنین ایران را پس از سه دهه بار دیگر با جنوب قفقاز متصل کند.
بازگشت ایران به قفقاز؛ احیای مسیر‌های تاریخی
کریدل یادآور شد که در دوران شوروی، ایران چند مسیر ریلی حیاتی برای تجارت با شمال قفقاز و روسیه داشت. یکی از مهم‌ترین این مسیرها، خط آهن تبریز–جلفا بود که از شهر تبریز در شمال غرب ایران آغاز می‌شد و به جلفا، منطقه‌ای در مرز با نخجوان (یک جمهوری خودمختار آذربایجانی در داخل خاک آذربایجان)، مغری و زنگلان در جنوب غربی آذربایجان می‌رسید و از آنجا به باکو و سپس به مسکو متصل می‌شد.
به عبارتی، کالا‌های ایرانی می‌توانستند از تبریز به نخجوان و از آنجا به شهر‌های اصلی روسیه منتقل شوند. همچنین شاخه‌ای دیگر از این مسیر به ایروان، پایتخت ارمنستان، متصل بود و ایران را از طریق ارمنستان و آذربایجان به شبکه ریلی اتحاد شوروی وصل می‌کرد.
کریدل افزود که جنگ قره‌باغ اول در دهه ۱۹۹۰ این شبکه ریلی را قطع کرد و عملاً نخجوان و مسیر‌های تجاری آن را از ایران جدا ساخت، بنابراین ایران به مدت بیش از سه دهه دسترسی ریلی مستقیم به جنوب قفقاز نداشت.
امضای قرارداد ۱.۶ میلیارد دلاری رشت–آستارا میان ایران و روسیه
کریدل نوشت که از اوایل هزاره، ایران مسیر‌های متعددی برای احیای ارتباط با جنوب قفقاز بررسی کرد، اما پروژه‌های خط ایران–ارمنستان از مرند و مغری و همچنین بازسازی خط جلفا–نخجوان–زنغ‌زور به دلیل اختلافات منطقه‌ای عملی نشدند.
در مقابل، خط رشت–آستارا اکنون تنها پروژه فعال است که ایران را بار دیگر به شبکه ریلی قفقاز متصل می‌کند و مسیر آن از آستارا در ایران به آستارا در آذربایجان و سپس به باکو و داغستان روسیه ادامه می‌یابد.
این سایت افزود که پیشرفت این پروژه با چالش‌های متعدد مواجه بوده است. از جمله، قرارداد اولیه سال ۲۰۱۶ با بانک جهانی آذربایجان برای تأمین مالی ۵۰۰ میلیون دلار به دلیل خروج آمریکا از برجام متوقف شد و باکو به دلیل نگرانی از تحریم‌های ثانویه آمریکا، پرداخت‌های خود را به تعویق انداخت.
کریدل گزارش داد که ایران در ژانویه ۲۰۲۲ و در جریان سفر ابراهیم رئیسی به روسیه، با مسکو بر سر یک خط اعتباری ۵ میلیارد دلاری برای تأمین مالی پروژه‌های زیرساختی، از جمله خط رشت–آستارا به توافق رسید. با شدت گرفتن تحریم‌های غرب علیه روسیه، مسکو این مسیر را به عنوان شریان حیاتی جایگزین تجارت با اروپا تلقی کرد. در ۱۷ می ۲۰۲۳، قرارداد ساخت پروژه به ارزش ۱.۶ میلیارد دلار میان تهران و مسکو امضا شد.
ظرفیت حمل ۱۰ تا ۱۵ میلیون تن کالا
کریدل افزود که با تکمیل این مسیر، ایران و روسیه قادر خواهند بود کالا‌ها را از شمال روسیه تا بندر عباس منتقل کنند، بدون آنکه مجبور به استفاده از مسیر‌های طولانی‌تر و پرهزینه اروپایی باشند.
این سایت نوشت که در سال اول، ظرفیت این خط برای حمل و نقل حدود ۱۰ میلیون تن کالا تخمین زده شده و در نهایت می‌تواند به ۱۵ میلیون تن در سال برسد. کریدل افزود که با بهره‌برداری از این مسیر، ازدحام در مرز‌های آستارا ایران–آذربایجان و سامورو آذربایجان–روسیه کاهش خواهد یافت، هزینه‌های حمل‌ونقل کمتر می‌شود و جریان تجارت میان ایران، آذربایجان و روسیه سرعت خواهد گرفت.
اهمیت ژئوپلتیک و تحولات منطقه‌ای
کریدل گزارش داد که این پروژه فراتر از یک خط آهن ساده است و ایران را به مسیر‌های تجاری مهم شمال و جنوب وصل می‌کند. این سایت افزود که تکمیل این مسیر، احیای روابط اقتصادی و حمل‌ونقلی ایران با جنوب قفقاز و روسیه را در پی دارد و حتی آذربایجان نیز با بهره‌مندی از دسترسی سریع‌تر به پاکستان و کشور‌های خلیج، منفعت اقتصادی مستقیم خواهد برد.
کریدل نوشت که این پروژه همزمان با توافق‌های بزرگ هسته‌ای و سرمایه‌گذاری روسیه در انرژی ایران، نشان‌دهنده تحولی مهم در روابط تهران و مسکو و ایجاد شراکت استراتژیک علیه فشار‌های غربی است.
منبع: فارس